مراکز خدمات کشاورزی در گیلان: ارزیابی عملکرد و چالش‌های پیش رو

اختصاصی توسکانیوز/ فهیمه فتحی/پایگاه خبری توسکانیوز چنان که قبلا طی یادداشت ویژه ای ، اعلام داشت در نظر دارد با هدف کارآمدی نهادی و توسعه روستایی ، مشکلات موجود در روستاها را بررسی و منتشر نماید.
یادداشت حاضر به بررسی وضعیت مراکز خدمات کشاورزی می پردازد و انتظار می رود برای بهبود وضعیت کشاورزی در روستاهای گیلان مفید و موثر واقع شود.
مراکز خدمات کشاورزی به عنوان نهادهای تخصصی در نظام ترویج کشاورزی، نقشی حیاتی در توسعه بخش کشاورزی استان گیلان ایفا می‌کنند. این مراکز که تعداد آن ها به ده ها مرکز می رسد به عنوان پل ارتباطی بین کشاورزان و مراکز تحقیقاتی عمل می‌کنند، با ارائه خدمات مشاوره‌ای و فنی، سهم قابل توجهی در ارتقای بهره‌وری بخش کشاورزی دارند.
*اهمیت استراتژیک مراکز خدمات کشاورزی در گیلان*
استان گیلان با دارا بودن بیش از ۲۳۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی و سهم ۸.۷ درصدی در تولیدات کشاورزی کشور، نیازمند نظامی کارآمد برای ارائه خدمات تخصصی به کشاورزان است. *مراکز خدمات کشاورزی در سه سطح مختلف اثرگذار هستند:*
*در سطح خرد* این مراکز با ارائه توصیه‌های فنی بهینه به کاهش هزینه‌های تولید کمک می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهد مشاوره‌های تخصصی این مراکز می‌تواند تا ۲۵ درصد عملکرد محصولات را افزایش دهد. هم چنین، این مراکز نقش مهمی در انتقال فناوری‌های نوین به مزارع دارند.
*در سطح منطقه‌ای،* پایش و کنترل آفات و بیماری‌های گیاهی از جمله وظایف مهم این مراکز است. با توجه به شیوع ۱۵ درصدی آفات در شالیزارهای گیلان، این فعالیت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مدیریت بحران‌های کشاورزی و تلفیق دانش بومی با یافته‌های علمی جدید از دیگر وظایف این مراکز در سطح منطقه محسوب می‌شود.
*در سطح استانی*، مراکز خدمات کشاورزی در تحقق اهداف سند راهبردی کشاورزی استان، اجرای الگوی کشت بهینه و کاهش ضایعات محصولات کشاورزی که در گیلان به ۲۰ درصد می‌رسد، نقش آفرینی می‌کنند.
*شاخص‌های عملکرد و چالش‌های پیش رو:*
بررسی شاخص‌های عملکرد نشان می‌دهد ضریب نفوذ خدمات ترویجی در گیلان حدود ۳۵ درصد برآورد می‌شود. مزارع تحت پوشش این مراکز ۱۸ درصد عملکرد بالاتری داشته و مصرف نهاده‌های شیمیایی در مناطق تحت پوشش ۲۲ درصد کاهش یافته است.
با این حال، این مراکز با چالش‌های ساختاری متعددی روبرو هستند. تراکم بالای جمعیت کشاورزی به گونه‌ای است که هر کارشناس به طور متوسط باید به چند صد نفر بهره‌بردار خدمات ارائه دهد. محدودیت‌های بودجه‌ای نیز از دیگر مشکلات است، به طوری که سرانه هزینه خدمات به هر کشاورز حدود ۱۵۰ هزار تومان در سال است. هم چنین، عدم تطابق کافی بین نیازهای محلی و خدمات ارائه شده از دیگر چالش‌های پیش روی این مراکز است.
*جمع‌بندی و راهکارهای پیشنهادی*:
مراکز خدمات کشاورزی در گیلان با وجود پتانسیل بالا برای تحول بخش کشاورزی، نیازمند بازنگری اساسی در ساختار و عملکرد خود هستند. بهینه‌سازی این مراکز با توجه به شاخص‌های فنی و نیازهای منطقه‌ای ضرورتی انکارناپذیر است. تقویت نیروی انسانی متخصص، افزایش بودجه و انعطاف‌پذیری بیشتر در ارائه خدمات متناسب با نیازهای محلی از جمله راهکارهای بهبود وضعیت موجود است.
با اجرای برنامه‌های اصلاحی و توجه بیشتر به نیازهای واقعی کشاورزان، این مراکز می‌توانند گیلان را به الگویی موفق در کشاورزی دانش‌بنیان تبدیل کنند و سهم بیشتری در توسعه پایدار بخش کشاورزی استان ایفا نمایند.