توسکانیوز/محسن بوذری سراوانی/سالروز میلاد پیامبر رحمت(ص) و امام جعفر صادق(ع) است؛ این یاد فقط خاطره نیست، راهنمای امروزِ ما برای آشتی‌دادنِ قدرت با اخلاق و ایمان با عقل است.
«وَما أَرسَلناكَ إِلّا رَحمَةً لِلعالَمين» (انبیاء/۱۰۷)
¤ حکومت پیامبر در مدینه: قانونِ مشترک و کرامت
در مدینه، پیامبر تنها رهبر دینی نبود؛ معمار جامعه بود. «صحیفهٔ مدینه» حکومتی را صورت‌بندی کرد که بر قانونِ مشترک، هم‌پیمانیِ گروه‌های متنوع و پاسداشتِ حقوق استوار بود. معیار، کرامتِ انسان بود نه قبیله و نژاد:
«يَا أَيُّهَا النَّاسُ… إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ» (حجرات/۱۳).
و پیامبر فرمود: «إنّما بُعِثتُ لِأُتَمِّمَ مَكارِمَ الأخلاق»
جهتِ راه روشن است: قدرت آنگاه مشروع است که در خدمتِ عدالت و اخلاق باشد.
¤ مشی امام جعفر صادق(ع): معماریِ نهادِ دانش
در روزگارِ نزاع‌های سیاسی، امام صادق(ع) به‌جای ورود به کشاکشِ قدرت، قدرتِ دانش را بنا نهاد. مدرسه‌ای ساخت که در آن فقه و کلام، فلسفه و علوم طبیعی در کنارِ تربیتِ اخلاقی پیش رفتند و شاگردانی چون جابر بن حیان از آن برخاستند. پیام روشنِ این مکتب: جامعه پایدار می‌شود وقتی دانشی آزاد، اخلاق‌محور و پاسخ‌گو جریان داشته باشد؛ دانشی مسئله‌حل‌کن و مرزدارِ اخلاق.
¤ سه اصلِ عملی برای امروز
1. سیاستِ انسان‌محور
قانون برای پاسداشتِ کرامت است؛ اقتدارِ بی‌عدالت پایدار نیست و مشروعیت نمی‌آورد.
2. دانشِ هم‌پیمانِ اخلاق و عقل
دانشگاه اگر اخلاق را وانهد، سرمایه و انسان می‌سوزد؛ حوزه هرگاه عقل را نادیده بگیرد، اخلاق از سنجش و استدلال دور می‌شود. پس دانشگاه و حوزه باید کنار هم بنشینند: عقلِ نقاد، اخلاقِ راهبر و تجربهٔ میدانی.
3. گفت‌وگوی صادقانه با جهان
به‌جای دشمن‌سازی، بر قواعدِ مشترک بایستیم؛ همان روحی که مدینه را به «خانهٔ مشترکِ حقوق و تکالیف» بدل کرد.
حآل آنکه:
حکومتِ به سبکِ پیامبر یعنی رحمت در رأس و عدالت در متن. جامعهٔ به سبکِ امام صادق یعنی دانشی آزاد و اخلاق‌محور که رنج را کم کند و رشدِ فضیلت را بیشتر. مقصدِ هر دو یکی است: کرامتِ انسان.
اگر در پیِ راهِ عبور از بحران‌های امروزیم، از همین نقشه آغاز کنیم: قدرت را خدمتگزارِ عدالت کنیم و دانش را هم‌پیمانِ عقل و اخلاق راهی روشن از مدینه تا فردای جهان.
