توسکانیوز/محسن بوذری سراوانی/پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و تغییر آرایش قدرت‌ها در پیرامون ایران، یک پرسش اصلی شکل گرفت: چگونه می‌توان هم منافع ملی را پاس داشت و هم از فرسایش منابع جلوگیری کرد؟ دو رویکرد موازی پاسخ می‌دهند: «ایران‌اول» و «بازتعریف حوزه تمدنی». این دو نه متضاد، بلکه مکمل‌اند؛ ایران‌اول پایه‌ی حرکت است و بازتعریف تمدنی افق آن. بدون پایه‌ی داخلی، افق تمدنی توهمی می‌شود؛ و بدون افق تمدنی، ایران‌اول به درون‌گرایی فرساینده فرو می‌غلتد.
«ایران‌اول» از سه محور تغذیه می‌کند: بهبود معیشت و تاب‌آوری داخلی، کاهش اصطکاک‌های پرهزینه و بازآرایی دیپلماسی بر مدار منفعت ملی. این یعنی اولویت دادن به ثبات اقتصادی، مهار تورم، افزایش سرمایه اجتماعی و تمرکز بر گشودن مسیرهای پایدار مالی و فناوری. اما اگر این رویکرد به درون‌گرایی صرف تقلیل یابد، ایران فرصت‌های پیرامونی و قدرت نرم خود را از دست خواهد داد.
اینجاست که «بازتعریف تمدنی» وارد می‌شود. این نگاه نه به معنای دخالت یا تصرف، بلکه تبدیل ایران به کانون همکاری‌های منطقه‌ای است؛ بر پایه زبان و فرهنگ مشترک، تجارت، ترانزیت، گردشگری سلامت، آموزش عالی و پیوندهای فناورانه. احترام به حاکمیت‌ها اصل نخست است، اما شبکه‌ای از همکاری‌های برد–برد می‌تواند نفوذ مثبت ایران را افزایش دهد و جایگاه کشور را از حاشیه‌نشینی به مرجعیت گفت‌وگو ارتقا دهد.
# برای پیوند این دو پارادایم، چهار ریل باید هم‌زمان فعال باشد:
۱) دیپلماسی چندلایه و تنش‌زدایی هدفمند برای باز کردن مسیرهای اقتصادی.
۲) دیپلماسی اقتصادی و زیرساختی با تمرکز بر کریدورهای انرژی و حمل‌ونقل.
۳) قدرت نرم و روایت‌سازی از طریق زبان فارسی، بورس‌های علمی و رسانه‌های چندزبانه.
۴) حکمرانی داخلی کارآمد با شفافیت و مبارزه با فساد.
# گام‌های فوری هم روشن‌اند:
تقویم گفت‌وگو با همسایگان، بسته تسهیل تجارت منطقه‌ای، پروژه‌های مشترک زودبازده در مرزها، مرکز روایت‌سازی سه‌زبانه و شبکه‌سازی میان دانشگاه‌ها و شهرداری‌ها.
# سنجش موفقیت نیز عینی است: کاهش هزینه بیمه و ریسک حمل‌ونقل به بنادر ایران، افزایش سهم ترانزیت، رشد صادرات خدمات دانش‌بنیان و گردشگری سلامت، و بهبود شاخص‌های اعتماد سرمایه‌گذاری.
حال آنکه : آینده در پیوند هوشمندانه «ایران‌اول» و «بازتعریف تمدنی» است. نخست پایه‌های داخلی را محکم کنیم و هم‌زمان افق همکاری‌های پیرامونی را بگشاییم. چنین ترکیبی ایران را از حالت واکنش به موقعیت طراحی ارتقا می‌دهد؛ امنیت و رفاه امروز حفظ و شأن تمدنی فردا را بنا می‌کند.
