جلفای رشت که نامش “ارمنی بولاق” است!

توسکانیوز/ منیره نوری /جلفای اصفهان را خیلی ها دیده و یا درباره اش شنیده اند. محدوده ای در شهر زیبای اصفهان که خود، شهری شده در دل نصف جهان. اما کم، بسیار کم میدانند که شهر رشت هم یک جلفا داشته اما نامش “ارمنی بولاق” بوده و حالا مانده از آن روزها و روزگاران، گورستانی که نامش “ارمنی بولاق” است و کلیسائی که کسی نمی داند بر سرش چه آمد.
ماجرا باز می گردد ، به حدود سال ۱۴۹۴ میلادی (۸۷۳ خورشیدی) که ارمنیان در گیلان حضور داشته اند اما حضور متمرکز انها در گیلان باز می گردد به دوران شاه عباس صفوی و کوچ بزرگ ارامنه به اصفهان. بدستور شاه عباس آنها تقسیم شدند میان اصفهان و گیلان. 30 هزار مهاجر ارمنی به رشت منتقل شدند. آنها در اطراف چشمه جوشانی که همین ارمنی بولاق باشد اسکان داده شدند. بولاق به زبان ترکی یعنی چشمه. بدستور شاه، زمین در اختیارشان گذاشته می شود تا برای خود سرپناه بسازند و کشاورزی و چنین می کنند. نه فقط خانه، که برای خود مدرسه و کلیسا می سازند و در گوشه ای از آن گورستانی که هنوز هست اما درهای آن را هم مانند درهای کلیسا نمی گشایند. البته در بستن ها از دهه دوم بعد از انقلاب شروع شد. ارمنی بولاق، شد “خلیفه بولاق” و ارامنه ای که طبع و خوی تجارت داشتند نه کشاورزی و کارهای فنی دست به کار تجارت ابریشم شدند. با مردم شهر جوشیدند، یکی شدند اما محله خود را داشتند. با انقلاب مشروطه همراه شدند و با پیروزی انقلاب یپرم خان ارمنی که همراه سرداران مشروطه به تهران رسیده بود شد رئیس شهربانی. اگر نگویم همه بزرگسالان، حداقل بسیاری از مردم بزرگ و میانه سال نام “ارسن میناسیان” را شنیده اند و داروخانه او در شهر رشت را بخاطر دارند. او هم از ارامنه رشت بود و شاید از “ارمنی بولاق” برخاسته بود. انسان شریف و مردم دوستی که وقتی درگذشت، شهر رشت بدرقه اش کردد.
هیچکس نمی داند چرا ارامنه “ارمنی بولاق” مانند ارامنه جلفا در شهرکی که خود ساخته بودند باقی نماندند. دریا، جنگل، خون گرمی مردم گیلان که دست کمی از مردم اصفهان ندارند، مدرسه، کلیسا و همه را واگذاشتند و بتدریج از رشت رفتند. به کجا؟ نمیدانم. شاید به ارمنستان و شاید هم به اصفهان.
از آن ارمنی بولاقی که برایتان نوشتم، حالا گورستانی باقی است که می گویند 3200 متر مربع وسعت دارد و در قسمت شرقی ارمنی بولاق واقع است. مردم رشت هنوز این منطقه را با همان نام تاریخی اش، یعنی “ارمنی بولاق” می شناسند حتی اگر نسلی که سن و سالش از من کمتر نیست، تاریخچه ارمنی بولاق را نداند.
بیش از شما افسوس خوردم که درهای کلیسایی را به رویم نگشودند تا از درون آن برایتان عکس بگیرم. یک عکس از درون کلیسا هست که آن هم مربوط به سالهای پیش از انقلاب است. همچنان درهای گورستان ارمنی بولاق هم به رویم بسته ماند. می گویند سنگ قبرهائی دارد که روی آنها شرح حال خیلی ها نوشته شده است.