توسکانیوز/ محسن بوذری سراوانی
مقدمه
در جهانی متکثر، پرشتاب و پرهیاهو، نظام‌هایی که بر پایه هویت‌های ارزشی بنا شده‌اند، ناگزیر با چالش «تعامل با دیگری» روبه‌رو می‌شوند.
در این میان، جمهوری اسلامی ایران اگر بخواهد هم از هویت دینی و انقلابی خود پاسداری کند و هم در جهان آینده جایگاه تمدنی خود را تثبیت نماید، ناچار است راهی هوشمندانه میان «صلابت» و «تسامح» بیابد.
تسامح؛ نه سازش، نه تحمیل
تسامح، در معنای اصیل خود، نه به معنای عقب‌نشینی از ارزش‌هاست و نه انفعال در برابر فشار خارجی.
تسامح مشروط یعنی عبور از سطحیاتی که مانع از تحقق هدف‌های راهبردی می‌شود، بدون فدا کردن اصول.
یعنی آگاه باشی که حفظ یک ارزش نباید به حذف کل نظام ارزشی منجر شود.
این تسامح، ابزاری است برای مدیریت تنوع، کاهش اصطکاک، و افزایش دوام گفتمان. نه از جنس کوتاه‌آمدن، بلکه از جنس هوشمندسازی حکمرانی.
جایگاه راهبردی تسامح مشروط در حکمرانی
در عصر بحران‌های تو در تو، استمرار یک نظام صرفاً به قدرت سخت وابسته نیست.
نرم‌افزار بقای تمدنی، توانایی ایجاد نظام معنایی فراگیر است؛ سیستمی که بتواند درون خود، تنوع را مدیریت کند، بدون آن‌که هویت خویش را قربانی کند.
تسامح مشروط، دقیقاً در این نقطه عمل می‌کند:
با ایجاد انعطاف در لایه‌های غیربنیادین
با پالایش شکاف‌های اجتماعی و گفتمانی
با کاستن از هزینه‌های اعمال اقتدار
و با بازسازی پیوند میان نظام و جامعه
همچنین، در سطح کلان منطقه‌ای و جهانی، دیپلماسی جمهوری اسلامی نیازمند تسامح مشروط است؛
توانایی تعامل هوشمندانه با بازیگران متنوع و پیچیده جهانی، بدون از دست دادن خطوط قرمز هویتی و منافع راهبردی.
این رویکرد دیپلماتیک، زمینه‌ساز کاهش تنش‌های ژئوپلیتیکی و ارتقاء جایگاه ایران به‌عنوان بازیگر کلیدی در نظم نوین منطقه‌ای و نظم نوین جهانی خواهد بود.
اجرای عملیاتی تسامح مشروط؛ الزامات کلان
برای تبدیل تسامح مشروط به یک سیاست پایدار، چند پیش‌نیاز اساسی باید مورد توجه قرار گیرد:
✅ بازتعریف نسبت نظام با شهروندان و منتقدان
✅ ایجاد خطوط قرمز شفاف میان اصول بنیادین و حوزه‌های قابل مذاکره
✅ تقویت دستگاه‌های تحلیل اجتماعی، فرهنگی و امنیت نرم
✅ تربیت نخبگان حکمرانی با نگرش ترکیبی: هویتی–راهبردی
✅ استقرار نهادهای میانی برای مدیریت تنش‌های فرهنگی و هویتی
نتیجه‌گیری
جهان آینده، میدان نبرد میان تمدن‌هایی است که توانسته‌اند «قدرت نرم» خود را با «هوشمندی صلب» تلفیق کنند.
تسامح، اگر درست فهمیده شود، نه نشانه شکست، بلکه شرط پیروزی تمدنی است.
در ایران آینده، تسامح نباید در خدمت انفعال باشد، بلکه باید در خدمت اقتدار عمل کند؛
اقتداری که از جنس ترس نیست، از جنس درک، انعطاف و اعتماد به نفس است.
