کارمندِ بی‌کار، اداره‌ی بی‌کارکرد؛ بازخوانی نقد رئیس‌جمهور در اردبیل

اختصاصی توسکانیوز/ بابک کاظمی (دکتری سیاست گذاری عمومی )سخنان صریح دکتر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، در شورای اداری استان اردبیل بار دیگر توجه همگان را به یکی از بحران‌های ریشه‌ای نظام اداری کشور جلب کرد: کارمندان و اداراتی که به جای ارائه خدمت واقعی، منابع و زمان را بیهوده مصرف می‌کنند. پزشکیان در این نشست به نکته‌ای دقیق و قابل تأمل اشاره کرد؛ او گفت به جای اینکه کارمند از ساعت ۷ صبح وارد اداره شود و تا ساعت ۱۴ مشغول حضور باشد، بهتر است ساعات کاری فشرده‌تر و کوتاه‌تر تعیین شود، مثلاً از ساعت ۹ تا ۱۳، زیرا بخش قابل توجهی از این زمان‌ها عملاً بدون تولید کار مفید سپری می‌شود و تنها موجب اتلاف منابع، انرژی و هزینه‌های عمومی می‌شود. این سخن ساده اما عمیق، هشدار جدی به مدیران و سیاست‌گذاران است که زمان حضور کارمند هیچ ارزشی ندارد، بلکه بازدهی و خروجی واقعی ملاک ارزیابی عملکرد است.
بحران بهره‌وری در نظام اداری ایران قابل توجه است. بر اساس گزارش‌های رسمی، میزان کار مفید کارمندان دولت در برخی برآوردها کمتر از دو ساعت در روز اعلام شده است، در حالی که میانگین جهانی حدود پنج تا شش ساعت مفید در روز است. این فاصله فاحش نشان می‌دهد که تعداد زیاد نیروی انسانی با کیفیت و حجم خدمات ارائه‌شده تناسب ندارد. در چنین شرایطی، مردم برای انجام ساده‌ترین امور باید وقت و انرژی زیادی صرف کنند، در حالی که کارمندان بخش قابل توجهی از ساعات کاری خود را به فعالیت‌های کم‌اثر یا غیرضروری اختصاص می‌دهند.
ضعف بهره‌وری تنها به اتلاف وقت محدود نمی‌شود؛ بلکه منابع مالی و انرژی کشور نیز به هدر می‌رود. کارمندانی که بازدهی پایین دارند، حقوق و مزایای خود را از بودجه عمومی دریافت می‌کنند و از امکانات اداری مانند آب، برق، گاز و تجهیزات استفاده می‌کنند بی‌آنکه بازدهی ملموسی داشته باشند. این چرخه، علاوه بر فشار اقتصادی، به کاهش اعتماد عمومی نیز منجر می‌شود. مردمی که بارها با ناکارآمدی دستگاه‌ها مواجه می‌شوند، اعتماد خود را به دولت و نهادهای اجرایی از دست می‌دهند. پزشکیان با تأکید بر این موضوع، ضرورت اصلاح ساختار اداری و افزایش بهره‌وری را برجسته ساخت.
نقد رئیس‌جمهور در اردبیل، بیش از یک گلایه ساده، دعوتی به تحول بنیادین در نظام اداری است. این تحول مستلزم تغییر نگرش به مفهوم «کار مفید» است؛ حضور فیزیکی کارمند کافی نیست، بلکه خروجی و اثربخشی واقعی کار او باید معیار ارزیابی باشد. اصلاح نظام ارزیابی عملکرد، شفاف‌سازی وظایف و الزام پاسخ‌گویی به مردم، از جمله گام‌های ضروری برای تحقق این هدف است.
بخشی از ناکارآمدی‌ها به ساختار و شیوه مدیریت ادارات برمی‌گردد. وقتی مأموریت‌های سازمانی روشن نباشد و سازوکار نظارتی کارآمدی وجود نداشته باشد، طبیعی است که بخشی از کارمندان به روزمرگی یا فعالیت‌های کم‌اثر روی بیاورند. در این میان، مدیران دستگاه‌ها نیز مسئولیت مستقیم دارند و ناکارآمدی آن‌ها به همان اندازه بحران‌زا است که عملکرد ضعیف کارمندان.
سخنان پزشکیان می‌تواند نقطه آغاز یک گفتمان تازه در مدیریت اداری کشور باشد؛ گفتمانی که در آن «کار مفید» جایگزین «حضور صوری» شود و ادارات به جای اتلاف منابع و زمان، موتور محرک توسعه و خدمت‌رسانی واقعی به مردم شوند. مردم ایران شایسته نظام اداری کارآمدی هستند که نه تنها منابع مالی و نیروی انسانی را بهینه مصرف کند، بلکه اعتماد عمومی را تقویت نماید. کارمند بی‌کار جایی در اداره ندارد و اداره بی‌کارکرد نمی‌تواند تداوم یابد. هشدار رئیس‌جمهور روشن است؛ اگر تغییرات اساسی صورت نگیرد، ناکارآمدی‌ها و بی‌اعتمادی‌ها همچنان ادامه خواهد یافت.